Editor’s Note:

This is a follow-up on an article by our Portuguese journalist that also covered the UTE Conference on Theatre Structures in Belgrade. This article offers our Greek’s journalist’s perspective.

Σύγκρουση θεατρικών κόσμων στο Βελιγράδι

 «Μπορούμε όλοι να μετακομίσουμε στην Αυστρία;» Το ρητορικό ερώτημα του καλλιτεχνικού διευθυντή του θεάτρου Μπουλάντρα του Βουκουρεστίου διέκοψε ευχάριστα μια σειρά ομιλιών γεμάτη αριθμούς και στοιχεία για τις δομές του θεάτρου σε επτά  διαφορετικές χώρες της Ευρώπης. Ήταν επίσης και μια φυσική αυθόρμητη αντίδραση όταν τόσο διαφορετικές πρακτικές συναντώνται σε κοινό τόπο και χρόνο με σκοπό να κατανοηθούν οι διαφορές και να διαπιστωθούν οι ομοιότητες.

Απελπιστικά ίδιες ή χαοτικά διαφορετικές; Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στο θέατρο χώρες όπως η Βουλγαρία και η Αυστρία ή η Ρωσία και το Λουξεμβούργο, μπορεί να βρίσκονται κάπου στο πίσω μέρος του μυαλού μας, όταν όμως βρεθούν γύρω από το ίδιο τραπέζι γίνονται εντυπωσιακά αποκαλυπτικές.

Αυτή την ευκαιρία προσέφερε την Κυριακή 17 Σεπτεμβρίου η Ένωση Θεάτρων της Ευρώπης, η οποία έτσι κι αλλιώς ενώνει είκοσι διαφορετικά ευρωπαϊκά – και όχι μόνο – θέατρα από βορρά μέχρι νότο και ανατολή μέχρι δύση. Καλλιτεχνικοί διευθυντές από επτά θέατρα- μέλη της Ένωσης προερχόμενοι από Ελλάδα, Ρουμανία, Αυστρία, Λουξεμβούργο, Γαλλία, Ρωσία και Βουλγαρία είχαν από δεκαπέντε λεπτά στην διάθεσή τους για να μας διαφωτίσουν στον τρόπο με τον οποίο γίνεται το θέατρο στην πατρίδα τους.

Τόπος αυτής της δεύτερης συνάντησης – σε συνέχεια της πρώτης που πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2016 στο Μιλάνο – ήταν το φιλόξενο – αν και άδειο εξαιτίας εκτάκτων μέτρων ασφαλείας που αφορούσαν το pride του Βελιγραδίου – Γιουγκοσλάβ Ντράμα Θίατερ.

«Είναι σχεδόν απίθανο να μην χρηματοδοτηθούν τα θέατρα στην Αυστρία. Οι πολιτικοί μας αναγνωρίζουν την αξία του θεάτρου» μας ενημέρωνε η Άννα Μπαντόρα από το Volkstheater της Βιέννης και η Άντρεα Ρουις από το τμήμα Τεχνών και Πολιτισμού της Ομοσπονδιακής Καγκελαρίας της Αυστρίας περιγράφοντάς μας ένα σύστημα – θα το αναλύσουμε σε επόμενο άρθρο του περιοδικού confilct-zones.reviews  –  που ηχούσε σχεδόν ιδανικό.

Αντίθετα, «περισσότερη ελευθερία στις αποφάσεις» είναι αυτό που τόνισε πως χρειάζεται το θέατρο στην Ρουμανία, ο Αλεξάντερ Νταριέ. «Χρειάζεται να πάρουμε την άδεια για το οτιδήποτε από την πόλη του Βουκουρεστίου στην οποία ανήκουμε. Από το πιο απλό, όπως να προσλάβουμε κάποιον.» Ενώ και εκείνος έκανε λόγο για έναν κακοφτιαγμένο νόμο για τις χορηγίες από ιδιώτες με βάση τον οποίο 4% μπορεί να πηγαίνει στον αθλητισμό και μόλις 2% στις τέχνες. Και έκανε λόγο και για «αθέμιτο ανταγωνισμό» μεταξύ του των κρατικών και των ιδιωτικών θεάτρων. «Δεν μπορούμε να πληρώνουμε τους ηθοποιούς με μεγάλα ποσά καθώς είμαστε υποχρεωμένοι να καταβάλουμε όλους τους φόρους και όλα τα δικαιώματα. Κάτι που το ιδιωτικό θέατρο δεν κάνει» τόνισε.

Το χειρότερο είναι «ότι τα καταφέρνουμε» τόνισε με την σειρά του και ο Στάθης Λιβαθινός, καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου της Ελλάδας εξηγώντας πως η επιχορήγηση του από δώδεκα εκατομμύρια ευρώ μέσα σε λίγα χρόνια έχει φτάσει στα έξι. «Αφού τα καταφέρνετε με το ποσό αυτό, την επόμενη χρονιά θα σας δώσουμε κάτι λιγότερο σκέφτονται οι πολιτικοί μας». Διάφοροι χορηγοί συνδράμουν με χρηματικά ποσά. «Συχνά διαμαρτύρονται πως θέλουν το όνομά τους να μπει δίπλα στο brand name του Εθνικού. Αυτό όμως πως δεν πρέπει να γίνει» τόνισε.

Την ίδια ανησυχία εξέφρασε και η Μαργκαρίτα Μλαντένοβα από το θέατρο Σφουμάτο της Σόφια. «Τα τελευταία οκτώ χρόνια βρισκόμαστε κάτω από την δικτατορία της αγοράς. Κάθε θέατρο χρειάζεται να πουλά όλο και περισσότερα εισιτήρια για να επιβιώσει. Επιστρατεύει γι αυτό τους αποκαλούμενους ηθοποιούς- αρκούδες, δημοφιλείς δηλαδή από την τηλεόραση». Στην Βουλγαρία, τα κρατικά θέατρα ανέρχονται στον εντυπωσιακό αριθμό των πενήντα πέντε. «Αυτή είναι μια καλή πολιτική. Το κακό είναι ότι όλα μοιραζόμαστε την ίδια δομή, κάτι που δεν μας επιτρέπει να είμαστε δημιουργικοί. Χρειαζόμαστε μεγαλύτερη ευελιξία» τόνισε.

Την επέλαση των νόμων της ελεύθερης αγοράς και στο θέατρο, την γραφειοκρατία, τις συνεχείς περικοπές στους προϋπολογισμούς, αλλά και την διαφορά στην συμπεριφορά του κοινού επεσήμανε ως συνθήκες στις οποίες οφείλει το θέατρο να προσαρμοστεί η Ταμάρα Βουκοβιτς Μανολοβιτς από την Σερβία. Το θέατρο Γιουγκοσλάβ Ντράμα επιχορηγείται από την πόλη του Βελιγραδίου κατά 40 – 80 % και το 20 % των εσόδων του προέρχεται από τα εισιτήρια.

Εντελώς άλλης φύσης είναι τα ζητήματα που αντιμετωπίζει το θέατρο στο Λουξεμβούργο, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του οποίου Φρανκ Χοφμαν είναι και ο ιδρυτής του. «Στις παραγωγές μας εμπλέκονται 160 εθνικότητες. Είμαστε ξεκάθαρα ένα θέατρο διεθνές» τόνισε υπερήφανα. «Ωστόσο τα ζητήματα που προκύπτουν άπτονται της ταυτότητας του και είναι πιο υπαρξιακής φύσεως ‘Ποιος είμαι; Ποια είναι η μητρική μου γλώσσα’» είπε χαρακτηριστικά.

Την ανησυχία του για την κατάσταση στην Ρωσία εξέφρασε ο BorisYukhananov από το Stanislavsky Electrotheatre της Μόσχας «Τα τελευταία πενήντα χρόνια όλες οι αλλαγές που έχουν συμβεί στην χώρα έχουν επηρεάσει και το θέατρο και το μέλλον του είναι αβέβαιο» είπε αναφερόμενος στο πρόσφατο σκάνδαλο για τη δικαστική δίωξη του κορυφαίου Ρώσου σκηνοθέτη και διευθυντή του θεάτρου «Γκόγκολ» της Μόσχας, Κίριλ Σερεμπρένικοφ.

Ο πρώτος και μεγαλύτερος χρηματοδότης για τα 700 θέατρα της χώρας είναι το Υπουργείο Πολιτισμού με την μορφή ετήσιων επιχορηγήσεων που για μεγάλα θέατρα όπως το Μπολσόι ή το Μαρίνσκι μπορεί να φτάνει τα 12 δις τα οποία όμως και πάλι φτάνουν για να καλύψουν το κόστος ύπαρξή τους. Ενώ πρόσθεσε ένα νέο στοιχείο την ύπαρξη «μαικήνων» και όχι απλώς σπονσόρων για το θέατρο, το οποίο στην Ρωσία παραμένει μη εμπορικό.

«Οπωσδήποτε δεν υπάρχει ένα μόνο συμπέρασμα» κατέληξε τέλος ο πρόεδρος της Ενωσης Θεάτρων, Michal Docekal από την Πράγα  τονίζοντας πως το θέατρο είναι αδιαμφισβήτητα μέρος της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς, εξ ου και τα ζητήματα που συζητήθηκαν δεν είναι μόνο ακαδημαϊκά ή πρακτικά, αλλά πολύ σημαντικότερα.

 

Published on 23 October 2017 (Article originally written in Greek)