“Κοινοποιώ άρα υπάρχω”

«Κοινοποιώ άρα υπάρχω». Η φράση που ακούγεται από τα χείλη της ανθρωπολόγου Έλεν Ράιοτ με ξαφνιάζει ευχάριστα για μια στιγμή. Βρίσκομαι στο μπαρ της Κομεντί ντε Ρεμς, εκεί όπου η Ένωση Θεάτρων της Ευρώπης πραγματοποιεί συνδιάσκεψη με θέμα την “Ψηφιοποίηση και νέοι”. Ελάχιστα λεπτά νωρίτερα, έχω ανεβάσει μια φωτογραφία με το πάνελ των ομιλητών στις προσωπικές μου σελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Είχα ήδη κοινοποιήσει την παρουσία μου εκεί… άρα βρισκόμουν πράγματι εκεί, σκέφτηκα μειδιώντας προτού συνεχίσω απρόσκοπτα την καταβύθιση μου στις ενδιαφέρουσες τοποθετήσεις των ομιλητών επί του θέματος.

Οι περισσότεροι απέχουν αρκετά από την πρώτη νιότη. Με τα εργαλεία της επιστήμης προσπαθούν να παρατηρήσουν, να κατανοήσουν και να προβλέψουν τις τάσεις ενός φαινομένου εν εξελίξη και με τεράστια δυναμική, όπως είναι η ψηφιακή ζωή. Και μάλιστα σε μια ηλικιακή ομάδα με εξίσου δυναμικά χαρακτηριστικά, όπως η νεότητα.

Είναι όμως οι πλέον κατάλληλοι για να φωτίσουν πτυχές του θέματος. O Πατρις Φλισι, ερευνητής και καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μαρν-λα-Βαλέ, παίρνει πρώτος τον λόγο. Μελετά το διαδίκτυο τα τελευταία τριάντα χρόνια. Μικρό χρονικό διάστημα για την γενική ιστορία, τεράστιο για τις αλλαγές που έχουν συμβεί στο διαδίκτυο. Όπως επεσήμανε, υπάρχει τεράστια αμφιθυμία από την δεκαετία του ‘90 όταν το ίντερνετ θεωρήθηκε ένα καταπληκτικό εργαλείο εκδημοκρατισμού του δημόσιου λόγου, μέχρι την καχυποψία των ημερών μας.

Αυτή και άλλες πτυχές φωτίζονται διαυγώς, άλλωστε, μέσα στο θεατρικό έργο “Concord Florale” που στάθηκε η αφορμή και ο βασικός άξονας της συγκεκριμένης συνδιάσκεψης και δημόσιας συζήτησης. Γραμμένο το 2015, το έργο γνώρισε τεράστια επιτυχία αρχικά στον Καναδά όπου πρωτοπαρουσιάστηκε για τον εύστοχο τρόπο με τον οποίο πραγματεύεται φλέγοντα ζητήματα όπως η νεότητα, η δημοκρατία, ο ρόλος των νέων τεχνολογιών και των κοινωνικών δικτύων στους τρόπους κοινωνικοποίησης.

Η πρεμιέρα του επί γαλλικού εδάφους θα δινόταν το ίδιο βράδυ, με ερασιτέχνες ηθοποιούς νέους της περιοχής ηλικίας 13 έως 17 ετών. Η Κομεντί ντε Ρεμς είναι ένα από τα πέντε συνολικά θέατρα που συμμετέχουν στο εκπαιδευτικό και διακρατικό αυτό πρότζεκτ της Ένωσης Θεάτρων της Ευρώπης. Η Θεσσαλονική με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, η Βιέννη με το Volksteater, η Κολωνία με το Schauspiel και η Κλουζ με το Hungarian Theatre έχουν αναλάβει επίσης να ασχοληθούν με το έργο αυτό είτε ανεβάζοντάς το είτε διοργανώνοντας εργαστήρια και ομιλίες. Στο τέλος, ταυτόχρονες εκδηλώσεις θα ενώσουν τις πέντε διαφορετικές πόλεις και τα θέατρα τους μέσω… διαδικτύου.

Η γιορτή αυτή είναι σίγουρα μια από τις πολύ θετικές πτυχές του διαδικτύου στην ζωή μας. Τι συμβαίνει όμως με τα data; Όλες αυτές οι πληροφορίες που συλλέγονται αθόρυβα από τους χρήστες και καταλήγουν στα χέρια πανίσχυρων εμπορικών κολοσσών; Ο Φλισι αναφέρθηκε στο παράδειγμα της Κατοικίας. Όλα ξεκίνησαν με άτομα που απλώς ήθελαν να παραχωρήσουν τον καναπέ τους για φιλοξενία και κατέληξαν σήμερα με πλατφόρμες τύπου airbnb να ρυθμίζουν τους κανόνες της Αγοράς στον τομέα αυτό.

Η Ζεραλντίν Ταλαντιέρ διευθύντρια του Κέντρου Σεντ-Εξιπερί, αφιερωμένου στις νέες τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας τόνισε στην ομιλία της πως στο Κέντρο προσφέρεται εκπαίδευση στην χρήση των ψηφιακών εργαλείων από την ηλικία των έξι ετών. Οι νέοι βρίσκουν ένα φιλόξενο περιβάλλον,ελεύθερο δικαιωμάτων όπου ενθαρρύνονται να σκέφτονται “έξω από το κουτί”. Η φιλοσοφία τους είναι τόσο ευρεία που δεν αποκλείει ούτε την έννοια του χάκινγκ.

Ο Ολιβιέ Νοσέντ καθηγητής πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο της Ρεμς, εξήρε την δουλειά που γίνεται στο Κέντρο Σεντ-Εξιπερί. Στην συνέχεια αναφέρθηκε στους αλγορίθμους που αναλαμβάνουν αφού αναγνωρίσουν τις προτιμήσεις μας, να μάς ενημερώσουν, να μας επηρεάσουν ανακατευθύνοντας τις επιθυμίες μας αλλά και προσπαθώντας να τις προβλέψουν. Παράλληλα, μας ομαδοποιούν με άλλους χρήστες με τους οποίους μοιραζόμαστε παρόμοια γούστα και συμπεριφορές.

Ο Ζαν Πιερ Καγιέ, καθηγητής στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο της Τρουά μίλησε για ένα πρότζεκτ του Πανεπιστημίου όπου συναντώνται και συνεργάζονται μηχανικοί, σχεδιαστές συστημάτων, χάκερς και δημιουργοί. Ο καθένας τους προσφέρει μια διαφορετική σκοπιά. Αλλά και στο έργο που κάνουν σε αγροτικές περιοχές, συλλέγοντας εργαλεία για την αγρο-οικολογική μετάβαση.

Αργότερα, στην συζήτηση με το κοινό που ακολούθησε απαντώντας σε μια ερώτηση για την δημιουργία, ο ίδιος αναφέρθηκε στο παράδειγμα της 3D ταινίας του Βιμ Βέντερς για την Πίνα Μπάους. Για μία ώρα της ταινίας απαιτήθηκαν χιλιάδες ώρες γυρισμάτων. Αρκετά άλλα ζητήματα τέθηκαν από το κοινό των πενήντα περίπου νέων εκπροσώπων του YPAL (Young Performing Art Lovers, δηλαδή Νεαροί Λάτρεις των Παραστατικών Τεχνών) που είχαν προηγουμένως παρακολουθήσει το αντίστοιχο εργαστήρι.

Γνωρίζουμε άραγε πραγματικά τα εργαλεία που χρησιμοποιούμε καθημερινά; Έχουμε επίγνωση τόσο των δυνατοτήτων τους, όσο και των περιορισμών τους; Σε ποιό βαθμό είμαστε πραγματικά ελεύθεροι όσον αφορά τα online μέσα και τις πλατφόρμες; Τι είδους ικανότητες και γνώσεις απαιτούνται ώστε και να απολαμβάνουμε την ελευθερία της πληροφόρησης αλλά και να ασκούμαστε στην ελευθερία της έκφρασης; Ποιά είναι η διαφορά ανάμεσα στις πρακτικές διαφόρων ψηφιακών γενεών; Και ειδικά αυτής της νέας γενιάς που συνηθίζουμε να αποκαλούμε “Ψηφιακούς γηγενείς”; Είναι δυνατή η εκπαίδευση στα νέα μέσα δυνατή και αν ναι, ποιοί θα μπορούσαν να είναι οι κανόνες;

Συμπερασματικά, τείνω να συμφωνήσω με αυτό που η Έλεν Ράιοτ επεσήμανε ήδη από την εισαγωγή της: ότι είναι δηλαδή πλάνη να πιστεύουμε πως η γενιά των “Ψηφιακών γηγενών” θα μπορέσει εξ ενστίκτου να διαχειριστεί τις νέες τεχνολογίες που απλώνονται παντού μπροστά της (από την δουλειά, έως το σχολείο και την εργασία). Λαμβάνοντας υπόψιν όλα όσα επισημάνθηκαν, εκείνο που κυρίως χρειάζεται είναι να παρατηρήσουμε τι πραγματικά συμβαίνει ως καθημερινή πρακτική και ακολούθως να ενθαρρύνουμε την δημοκρατική γνώση.